آموزش طبخ انواع غذاهای نذری مناسب ماه محرم.در یک قرارداد نانوشته غذاهای ایرانی به چند گروه طبقه‌بندی شده‌اند: غذاهای جشن و عروسی که شیرین‌پلو، خورش فسنجان و باقلاپلو با گوشت را از این دسته می‌توان نام برد. غذاهای رستورانی مانند چلوکباب کوبیده و برگ، زرشک‌پلو با مرغ، قورمه‌سبزی، غذاهای خانگی مثل لوبیاپلو، دلمه، کوفته و کشک و بادمجان که اگر رستورانی هم آنها را سرو کند، برچسب غذاهای خانگی از روی آنها برداشته  نمی‌شود.

 

 

گروه بعدی خوراک‌هایی هستند که در مراسم عزاداری پخته و خورده می‌شوند. چلوخورش قیمه، عدس‌پلو و شله‌زرد و … علاوه بر آنکه در گروه غذاهای خانگی و رستورانی جای دارند، پای ثابت مجالس عزاداری و پذیرایی از زائران و سوگواران هستند.

 

 

چلوخورش قیمه

قدمت ادای نذری به صورت چلوخورش قیمه زیاد نیست و شاید حداکثر 80-90 سال باشد. تا قبل از آن شربت، نان و خرما، شیرداغ و انواع آش از ماکولات مراسم عزاداری بوده‌اند که قدمت آن به دوره صفویان می‌رسد که مراسم سوگواری از آن زمان شکل و شمایلی رسمی و باشکوه به خود گرفت. اینکه چرا قیمه غذای اصلی این مراسم شده است، دقیقا معلوم نیست و دلایل متفاوتی برای آن ذکر می‌شود که هیچ کدام سندیت ندارد. گروهی معتقدند قیمه یکی از آسان‌ترین غذاهایی است که دنگ و فنگ زیادی ندارد، به آسانی آماده و در عین حال از گوشت قربانی در آن استفاده شده و خرد کردن آن به شکل قیمه باعث می‌شود که همه مواد خورش به طور یکسان به عزاداران برسد.

 

چطور قیمه به غذای عزاداری تبدیل شد؟

برخی معتقدند که در زمان رضاخان و هنگامی که عزاداری به داخل خانه‌ها رفت و مراسم سوگواری در ملأ عام ممنوع شد، شکل پذیرایی هم تغییر کرد و زنان خانه با غذاهای خانگی به استقبال سوگواران رفتند. شیعیان هند و پاکستان که درصد کمی از جمعیت کشورشان را تشکیل می‌دهند هم در ایام محرم غذاهایی مثل نان، کباب و نوعی خوراک شبیه قیمه را در مراسم خود پخته و می‌خورند.

 

یکی از خوشمزه‌ترین غذاهایی که همه ما در طول زندگی خورده‌ایم و مزه آن زیر دندانمان مانده، قیمه نذری است. اینکه چرا قیمه نذری اینقدر خوشمزه است دلایل بسیاری دارد. در غذای نذری معمولا از بهترین مواد اولیه استفاده می‌شود، در مصرف زعفران امساک نمی‌شود، گوشت گوسفند تازه در خورش به کار می‌رود و از ادویه‌جات و عطردهنده‌هایی مانند هل‌، دارچین و گلاب هم فراوان استفاده می‌شود.

 

علاوه بر این صرف غذای نذری پس از مراسم و در جمع عزاداران حال و هوای خودش را دارد که در به یادماندنی شدن غذا تاثیر عمده‌ای می‌گذارد.

 

بعد از این همه سخنوری در باب این غذا وقت آن رسیده که روش تهیه یک خورش قیمه درجه یک را آموزش دهیم.  علاوه بر استفاده از مواد اولیه مرغوب، خورش قیمه ریزه‌کاری‌هایی دارد که توجه به آنها در طعم بهتر غذا موثر است.

 

 

مواد لازم برای 8 نفر:

•    گوشت گوسفند: 300 گرم، قیمه‌ای
•    پیاز درشت: یک عدد، ساطوری
•    لپه: 2 پیمانه
•    لیمو امانی درشت: 2 عدد
•    رب گوجه‌فرنگی: 2 قاشق غذاخوری
•    روغن مایع: به میزان لازم
•    سیب‌زمینی متوسط: 2 عدد، خلالی
•    زردچوبه: یک قاشق چای‌خوری
•    دارچین: یک قاشق چای‌خوری
•    نمک  و فلفل قرمز: به میزان لازم
•  زعفران ساییده‌شده: یک قاشق چای‌خوری سرخالی

روش تهیه:

1. شش قاشق غذاخوری روغن را در یک قابلمه روی شعله متوسط داغ کرده و پیاز را 6  دقیقه در آن تفت دهید تا طلایی شود.

 

2.گوشت را اضافه کرده و 6‌دقیقه دیگر تفت دهید تا رنگ بگیرد و آبش کشیده شود. پیاز را هم بزنید تا نسوزد، سپس زردچوبه را اضافه کرده و هم بزنید.

 

3. رب گوجه را اضافه کرده و آن را 2 دقیقه سرخ کنید. لیمو امانی و 3 پیمانه آب جوش را به خورش اضافه کرده و پس از به جوش آمدن با در بسته و شعله کم، 5/2 ساعت آن را بپزید.

4. لپه را پاک کرده و بشویید، سپس 15‌دقیقه در آب بجوشانید. با این کار زرداب لپه خارج شده و باعث نفخ نمی‌شود.

 

5.سیب‌زمینی را که در آب نگه داشته‌اید آبکش و خشک کنید. کمی نمک به آن پاشیده و در روغن سرخ کنید. سپس روغن آن را گرفته و کنار بگذارید.

 

6. پس از یک ساعت و نیم از پخت خورش، لپه را به آن اضافه کنید تا بپزد. اگر دوست ندارید لیمو امانی زیاد پخته شود، می‌توانید آن را الان به خورش اضافه کنید. به یاد داشته باشید لمیو امانی را باید با چنگال سوراخ کنید.

 

پس از زمان پخت خورش نمک و فلفل آن را اندازه کرده، زعفران را اضافه کنید و 15 دقیقه دیگر آن را بپزید. هنگامی که روغن روی خورش آمد و به غلظت رسید، غذا پخته است.دارچین را روی آن پاشیده و با چلو سرو کنید.

 

نکات:

1- قیمه تنها خورشی است که از گوشت راسته نیز می‌توان در آن استفاده کرد.

 

2- اگر لپه مصرفی شما درشت و از نوع زودپز است، نیازی به پخت جداگانه ندارد.

 

3- خورش قیمه اصیل، رب گوجه‌فرنگی ندارد و از گوجه‌فرنگی حلقه‌حلقه و زعفران در آن استفاده می‌شود.

 

4- به جای لیمو امانی از آبلیمو یا گرد لیمو هم می‌توانید استفاده کنید، اما در این صورت خورش تیره می‌شود.

 

عدس پلو

مقدار مواد لازم و دستور تهیه عدس پلویی که در ادامه آمده است، برای تعداد 200 نفر در نظر گرفته شده است.

مواد لازم:

•     برنج / 25 کیلو گرم
•     عدس / 15 کیلو گرم (حتما باید ایرانی باشه وگرنه زمان پخت و دم کردن، از هم باز میشه)
•     کشمش / 4 کیلو گرم
•     گوشت چرخ کرده / 6 کیلو گرم
•     پیازسرخ شده آماده / 1.5 کیلو گرم ( نمی دونم چند کیلو پیاز تازه بود. من پیاز رو آماده گرفتم ولی فروشنده گفت هر 5 کیلو پیاز 250 گرم پیاز سرخ شده میده )
•     روغن جامد / 5 کیلو گرم
•     زعفران آماده شده / به مقدار لازم ( مقدار دقیقی ندارم و چشمی درست کردیم )
•     پودر زیره سیاه / مقداری
•     روغن حیوانی / مقداری ( در حد 1 تا 2 قاشق غذاخوری برای کل روغن مصرفی )

 

طرز تهیه:

1. از شب قبل برنج را خیس کنید. صبح  عدس ها را شسته و خیس کنید.

 

2. گوشت را به تنهایی تفت دهید تا آب گوشت جمع شود. همزمان پیاز نگینی خرد شده را تفت دهید تا کمی طلایی شود. وقتی هر دو آماده شدند، با هم مخلوط کنید و سپس نمک، فلفل سیاه، دارچین، رب گوجه فرنگی و روغن اضافه کنید. ( در این مرحله اگر نمیخواهید گوشت عدس پلویتان رنگ رب داشته باشد، به جای رب، زعفران دم کرده اضافه کنید، این روش را نیز میتوانید امتحان کنید )

 

3. بعد از 2 الی سه ساعت که عدس ها خیس خوردند، آب عدس را عوض کرده و روی حرارت قرار دهید تا بپزد، عدس پخته را کنار بگذارید.

 

4. از دو روش میتوان برای مخلوط کردن برنج و عدس استفاده کرد.

 

روش اول: بعد ازآبکش کردن برنج، وقتی میخواهیم داخل قابلمه بریزیم تا دم بکشد، به ازای هر دو کفگیر بزرگ برنج یک کفگیر عدس روی آن بریزید و به آرامی مخلوط کنید و سپس دوباره برنج و عدس … در آخر با دمکنی روی حرارت قرار دهید تا خوب دم بکشد.

 

روش دوم: وقتی برنج جوش آمد و نزدیک به آبکش کردن آن بود، عدس پخته را به برنج در حال جوش اضافه کنید تا با هم مخلوط شوند، برنج را آبکش کرده و داخل دیگ بریزید و با دمکنی روی حرارت قرار دهید تا خوب دم بکشد. ( روش دوم توصیه میشود )

 

5. کشمش را شسته روی یک پارچه تمیز پهن کنید تا خشک شود. سپس با روغن تفت دهید. ( اگر کشمش را قبل از خشک شدن آن و آبدار، روی حرارت بگذارید، خواه ناخواه کشمش داخل آب خود جوشیده و برای کسانی که معتقد هستند مشکل دار خواهد شد، پس فراموش نکنید که حتماً پهن کنید تا خشک شود و بعد فقط با روغن تفت دهید )

 

6. بعد از این که برنج دم کشید، درب دیگ را بردارید و پودر زیره را روی برنج بپاشید و چند دقیقه ای درب ظرف را بگذارید تا عطر زیره به تمام برنج برسد. روغن نباتی و روغن حیوانی را روی حرارت قرار دهید تا داغ شود ( حتماً توجه کنید تا روغن بوی سوختگی نگیرد، فقط گرم شود )

 

7. در آخرین مرحله این روغن را روی برنج آماده بریزید و برنج را زیر و رو کنید تا عطر خوبی بگیرد. مقداری از برنج را بردارید و زعفران را داخل آن ریخته و به آرامی طوری که برنج له نشود، زعفران را با برنج مخلوط کنید. اکنون میتوانید برنج را در ظرفها ریخته و روی آن گوشت، پیازداغ، کشمش سرخ شده بریزید.

 

 

شله زرد

 شله زرد یکی از دسرهای اصیل ایرانی است که بیشتر در ایام مذهبی به عنوان نذری پخته می شود. معمولا خانم های ایرانی طرز تهیه این دسر را به خوبی میدانند ولی گاهی برای تهیه آن به مقدار زیاد دچار مشکل میشوند. شما میتوانید با چند برابر کردن مقادیر مشخصی که در دستور زیر آمده به راحتی از پس پخت شله زرد نذری بربیایید.

 

مواد لازم: ( برای 5 کاسه کوچک )

•     برنج ایرانی / 1 پیمانه
•     شکر / 1 پیمانه
•     نبات خرد شده  / 1 پیمانه
•     گلاب / 1 پیمانه
•     آب  / 7 پیمانه
•     زعفران پودر شده / یک قاشق چایخوری
•     خلال بادام  /  50 گرم
•     خلال پسته و بادام  / برای تزئین
•     پودر دارچین  / برای تزئین

 

طرز تهیه:

1. برنج را از شب خوب شسته و با مقداری آب سرد خیس کنید. روز بعد برنج خیس خورده را کمی با دست خرد کنید. به اندازه 7 برابر برنج ، آب داخل ظرف مناسب بریزید و روی حرارت زیاد قرار دهید تا بجوشد ، آب برنج را خالی کنید و برنج را داخل آب در حال جوش بریزید. منتظر شوید تا دوباره آب جوش آید و سپس حرارت زیر قابلمه را کم کنید و بگذارید برنج خوب مغز پخت شده و باز شود. ( حدود 2 ساعت کافیست ) . برنج در حال پختن را زیاد هم نزنید ، در حد یکی دو بار جابجا کردن برنج و مطمئن شدن از ته نگرفتن آن کافیست.

 

2.نبات و شکر را در ظرفی بریزید و کمی آب جوش روی آن بریزید و کنار بگذارید تا شکر و نبات داخل آب حل شود. می توانید برای تسریع حل شدن ، قابلمه را روی حرارت بگذارید و هم بزنید تا شکر و نبات داخل آب حل شود. سپس این محلول را صاف کنید تا ناخالصی شکر و نخ های نبات گرفته شود. محلول را به برنج پخته شده اضافه کنید و کمی هم بزنید تا برنج و محلول شکر به خوبی مخلوط شود. اگر احساس کردید شله زرد شما سفت است ، میتو انید به اندازه یک تا دو پیمانه آب جوش اضافه کنید تا غلظت دلخواه به دست آید.

 

3. بعد از اینکه شله زرد کمی غلیظ شد ، زعفران ، گلاب و 50 گرم خلال بادام را به آن اضافه کنید و مرتب هم بزنید. بعد از ریختن شکر باید همزدن را به طور مرتب انجام دهید تا ته نگیرد.  بعد از هم زدن مداوم شله زرد ، درب ظرف را بگذارید و روی حرارت خیلی ملایم بگذارید 15 دقیقه حرارت ببیند.

 

4. وقتی شله زرد کاملا جا افتاد حرارت زیر ظرف را خاموش کنید و یک دم کنی روی آن بگذارید و به مدت 30 دقیقه در جایی گرم تر از دمای محیط ( به طور مثال فر خاموشی که از چند ساعت قبل با حرارت 150 درجه سانتیگراد گرم شده باشد ) قرار دهید تا دم بکشد  و بعد از این مدت شله زرد را در ظرف مناسب بریزید و با دارچین و خلال بادام و پسته روی آن را تزئین و سرو کنید.

 

نکته :

1. برای سهولت در نتیجه میتوانید از برنج نیم دانه استفاده کنید که در آن صورت باید مقدار برنج نیم دانه را دو برابر میزان معمولی در نظر بگیرید.

 

2. اندازه شکر و در واقع شیرین بودن طعم شله زرد به ذائقه افراد بستگی دارد ولی به طور معمول اندازه شکر تقریبا دو برابر اندازه برنج در نظر گرفته میشود و بهتر است شکر را قبل از استفاده در شله زرد ، در کمی آب حل کرده و صاف کنید تا دانه های شکر کاملا در شله زرد حل شده و ناخالصی نداشته باشد.

 

3. دقت کنید قبل از باز شدن کامل برنج ، شکر را به آن اضافه نکنید چون باعث خام ماندن مغز برنج میشود.

 

4. برای دم کردن زعفران به طور معمول یک قاشق چایخوری زعفران را در یک استکان آب جوش دم میکنند ، ولی بهتر است برای شله زرد کمی مقدار زعفران خشک را افزایش دهید.

آش رشته

آش رشته از معروف‌ترین آشهای ایرانی است. این آش را غالباً با کشک و گاهی با سرکه و حتی ترشی می‌خورند. بسته به عادت‌های خانوادگی از این غذا به عنوان پیش غذا یا غذای اصلی استفاده می‌شود.

 

اگر چه آش رشته جایگاه ویژه ای در سفره افطار ماه رمضان دارد و  از آن به عنوان پیش غذا استفاده می‌ شود، اما در بقیه ایام سال و ماه های محرم و صفر هم آش نذری بسیار پرطرفدار است.

 

مواد لازم برای 30 تا 40 نفر:

• لوبیا قرمز : 700 گرم
• عدس : 700 گرم
• نخود :400 گرم
• لوبیا چیتی :100 گرم
• پیاز  : 4 عدد بزرگ
• سیر : 5 عدد
• سبزی آش : یک کیلو
• کشک :350 گرم
• زرد چوبه :3 قاشق مربا خوری
• فلفل سیاه : یک ونیم قاشق مربا خوری سر صاف
• زیره سیاه : یک قاشق مربا خوری سر صاف
• چهارزیره:نصف قاشق مربا خوری
• پودر لیمو ترش : دو قاشق غذا خوری سر صاف
• نمک : به میزان لازم
• روغن : به میزان لازم
• نعنا : 4 قاشق غذا خوری
• رشته آش :1500 گرم
• آرد : به میزان لازم

 

طرز تهیه :

1. از 24 ساعت قبل حبوبات را جداگانه در آب خیس کرده وسه چهار دفعه آب آنها را عوض می کنیم .تقریبا حداقل 7 یا 8 ساعت خیس کردن حبوبات کافیست .سپس لوبیا ونخود ولوبیا چیتی را  با هم می گذاریم بجوشد .آب جوشیده شده اول را دور میریزیم ودوباره می گذاریم با آب جدید بجوشد تا نفخی ایجاد نکند .تقریبا 3یا 4 ساعت زمان پخت آن طول می کشد .در مرحله آخر پخت وقتی لوبیا و نخود پخته شد عدس را به آن اضافه کرده ومی گذاریم بپزد . چون عدس زودتر پخته می شود .

 

2. در فاصله ای که حبوبات می پزد پیز ها را خلالی یا نگینی خرد کرده ودر روغن تفت می دهیم تا جایی که نسوزد وخوب تفت بخورد .سیر را نیز خرد کرده وجدا گانه تفت می دهیم .سپس پیاز وسیر را با هم مخلوط کرده وادویه جات را غیر از پودر لیمو ترش به آن اضافه کرده وتفت کوتاهی می دهیم .

 

3. نعنا را نیز با چند قاشق روغن تفت کوتاهی می دهیم .نعناخیلی زود می سوزد فقط همین که در روغن مخلوط شود کافیست.

4. بعد از پخت حبوبات قابلمه بزرگی تهیه کرده وآن را تا نیمه آب می کنیم وقتی آب به جوش آمد، حبوبات پخته شده وپیاز داغ وسیر داغ را در آن می ریزیم ومی گذاریم خوب بجوشد .سپس رشته آش را به سه قسمت خرد می کنیم که در آش منظره زشت و کشیده نداشته باشد وخیلی هم خرد نشده باشد .سپس رشته ها که تقریبا پخته شد سبزی آش را به آن اضافه کرده ومنتظر می شویم تا آش جا بیفتد وبهم میزنیم .اگر بعد از پخت رشته آش شل بود ،4 یا 5 قاشق آرد را با کمی آب مخلوط کرده وداخل آش حل می کنیم پودر لیمو ترش را نیز به آش اضافه کرده وخوب هم می زنیم.

 

5. مرحله آخر کشک حل شده در آب ونعنای تفت داده شده در روغن را به آش اضافه کرده وخوب هم می زنیم .اگر باز هم احساس کردیم که رشته ها  پخته شده ولی هنوز آش جا یفتاده است کمی دیگر آرد را در آب حل کرده وبه آن اضافه می کنیم .آخر سر هم نمک را به آش اضافه کرده تا میزان شوری آش اندازه باشد چراکه بعضی از کشک شور هستند  .

 

نکته:

1- برای خوشمزه ومقوی تر شدن آش می توانید از آب قلم گوساله پخته شده نیز استفاده کرد

 

2- برای اینکه بفهمیم آش جا افتاده باید روی آش لعابی رقیق فراگرفته باشد وآش در حال چسبیدن به ته قابلمه باشد ورشته نباید بوی خامی بدهد .